Σύμφωνα με τον ΠΟΥ η ανάπτυξη του παιδιού αποτελεί δείκτη καλής υγείας του παιδιού (σωματικής & ψυχικής). Το παιδί με χαμηλό ανάστημα χρειάζεται προσεκτική αξιολόγηση. Το χαμηλό ανάστημα μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των γενετικών, ενδοκρινολογικών, διατροφικών και περιβαλλοντικών αιτιών.
Η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη θεραπευτική παρέμβαση είναι κρίσιμης σημασίας για την επίτευξη του φυσιολογικού αναστήματος στην ενήλικη ζωή. Σε αυτό το άρθρο θα εξετάσουμε τα κύρια αίτια του χαμηλού αναστήματος στα παιδιά, τις διαγνωστικές μεθόδους και τις σύγχρονες θεραπευτικές επιλογές.
Χαμηλό θεωρείται το ανάστημα που βρίσκεται κάτω από την 3η εκατοστιαία θέση για την ηλικία και το φύλο του παιδιού σύμφωνα με τις καμπύλες ανάπτυξης. Είναι μια κοινή αιτία παραπομπής σε παιδοενδοκρινολόγο και μπορεί να οφείλεται σε φυσιολογικές παραλλαγές της ανάπτυξης ή σε παθολογικές καταστάσεις που επηρεάζουν την ανάπτυξη.
Σε αναδρομική μελέτη που είχαμε κάνει στο ιατρείο του ΠΓΝ ΑΤΤΙΚΟΝ με παιδιά που προσήλθαν λόγω χαμηλού αναστήματος το 35-40% οφειλόταν σε οικογενές χαμηλό ανάστημα, το 25-30% σε ιδιοσυστασιακή επιβράδυνση της αύξησης και της ενήβωσης και μόλις το 10% σε ανεπάρκεια της αυξητικής ορμόνης.
Αίτια του Χαμηλού Αναστήματος
Γενετικά Αίτια
Οι γενετικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του παιδιού. Οικογενειακό ιστορικό χαμηλού αναστήματος μπορεί να υποδεικνύει μια γενετική προδιάθεση. Ορισμένα γενετικά σύνδρομα, όπως το σύνδρομο Turner και το σύνδρομο Noonan, συνδέονται επίσης με χαμηλό ανάστημα.
Ενδοκρινολογικά Αίτια
Οι ενδοκρινολογικές διαταραχές είναι μια σημαντική αιτία κοντού αναστήματος. Η ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης, ο υποθυρεοειδισμός, το σύνδρομο Cushing και η πρώιμη ήβη είναι μερικές από τις ενδοκρινολογικές αιτίες που επηρεάζουν την ανάπτυξη.
Διατροφικά και Περιβαλλοντικά Αίτια
Η διατροφή παίζει πρωταρχικό ρόλο στην ανάπτυξη των παιδιών σε όλες τις ηλικίες, ενώ έχει τον καθοριστικότερο ρόλο κατά το πρώτο έτος ζωής. Η ανεπαρκής πρόσληψη θερμίδων, πρωτεϊνών, βιταμινών και ιχνοστοιχείων μπορεί να οδηγήσει σε αναπτυξιακή καθυστέρηση. Επιπλέον, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως το χρόνιο στρες και η κακοποίηση κάθε μορφής μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά το ύψος.
Διάγνωση
Κλινική Αξιολόγηση
Η κλινική αξιολόγηση ξεκινά με τη λήψη αναλυτικού ιατρικού και οικογενειακού ιστορικού, καθώς και τη φυσική εξέταση του παιδιού. Είναι σημαντικό να υπάρχουν σωστές μετρήσεις καταγεγραμμένες στο βιβλιάριο του παιδιού, αφού εκτός λίγων ακραίων περιπτώσεων πολύ χαμηλού αναστήματος (<-3SD) το σημαντικότερο είναι ο
ρυθμός με τον οποίο ψηλώνει. Πλέον υπάρχουν και ελληνικά διαγράμματα του ρυθμού αύξησης των παιδιών σχολικής ηλικίας τα οποία έφτιαξα στα πλαίσια της διδακτορικής μου διατριβής με τίτλο «Μικτή μακροχρόνια μελέτη του ρυθμού αύξησης των ελληνοπαίδων σχολικής ηλικίας».
Απεικονιστικές Εξετάσεις
Σημαντική εξέταση στη διερεύνηση του χαμηλού αναστήματος αποτελεί η ακτινογραφία του αριστερού καρπού και της άκρας χειρός, για την αξιολόγηση της οστικής ηλικίας, η οποία μπορεί να διαφέρει από τη χρονολογική ηλικία σε κάποιες περιπτώσεις χαμηλού αναστήματος.
Εργαστηριακές Δοκιμές
Ο εργαστηριακό έλεγχος δεν είναι πάντα απαραίτητος και όταν χρειάζεται ξεκινάει με εξετάσεις γενικού ελέγχου (γενική αίματος, φερριτίνη, ηλεκτρολύτες, νεφρική λειτουργία & ηπατική λειτουργία) και πιο ειδικές όπως θυρεοειδικές ορμόνες, σωματομεδίνη C (ή αλλιώς IGF-1), άλλες ορμόνες της υπόφυσης και αντισώματα για την κοιλιοκάκη. Ο IGF-1 είναι ένας έμμεσος δείκτης της έκκρισης και δράσης της αυξητικής ορμόνης.
Εάν η υποψία της ανεπάρκειας αυξητικής ορμόνης είναι ισχυρή τότε προχωράμε σε δυναμικές δοκιμασίες πρόκλησης (τεστ αυξητικής) με τη χορήγηση φαρμακολογικών παραγόντων που διεγείρουν την έκκρισή της.
Θεραπευτικές Παρεμβάσεις
Θεραπεία των Υποκείμενων Παθήσεων
Η αντιμετώπιση των υποκείμενων παθήσεων, όπως οι χρόνιες ασθένειες και οι ενδοκρινολογικές διαταραχές, είναι απαραίτητη για την βελτίωση της ανάπτυξης του παιδιού.
Ορμονική Θεραπεία
Η θεραπεία με αυξητική ορμόνη ενδείκνυται σε παιδιά με ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης, με σ. Turner, ή που γεννήθηκαν μικρά για την ηλικία κύησης (SGA) καθώς και κάποιων άλλων διαταραχών. Η θεραπεία αυτή μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την ανάπτυξη των παιδιών με χαμηλό ανάστημα.
Παιδιά με άλλα χρόνια νοσήματα, υποθυρεοειδισμός, κοιλιοκάκη κλπ. χρειάζονται την κατάλληλη θεραπεία για να βελτιωθεί και το ανάστημά τους.
Το χαμηλό ανάστημα στα παιδιά είναι μια πολυπαραγοντική κατάσταση που απαιτεί μια πολυδιάστατη προσέγγιση για τη διάγνωση και τη θεραπεία. Η έγκαιρη αναγνώριση των αιτίων και η κατάλληλη θεραπευτική παρέμβαση, όταν είναι απαραίτητη, μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά την ανάπτυξη και την ποιότητα ζωής των παιδιών. Οι σύγχρονες θεραπευτικές επιλογές, σε συνδυασμό με την υποστήριξη της οικογένειας και των επαγγελματιών υγείας, αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της επιτυχούς διαχείρισης του παιδιού με χαμηλό ανάστημα.
